Erişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

DEHB yedi yaşından önce başlayan, kendini dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikle gösteren nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Önde gelen çocukluk çağı psikiyatrik hastalıklarından birisi olan bu bozukluğun erişkin psikiyatrisindeki önemi de giderek artmaktadır.

Çocuk ve Ergenlerdeki sıklığı %5-10’dur. DEHB geçmişte çocukluk dönemiyle sınırlı, ergenlikte düzelen ve davranış kontrolünde gelişimsel bir gecikmenin olması ile belirli bir bozukluk olarak kabul edilirdi. Yeni uzun dönem çalışmalarıyla çocukluk DEHB olgularının %50-70’inin genç erişkinliğe kadar devam ettiği bilinmektedir. Artık günümüzde hem çocuklarda hem de erişkinlerde DEHB tanısı daha çok kabul görmeye başlamıştır. DEHB yaşama, kişiler arası ilişkilere, okul ve iş dünyasına yansıyan çeşitli olumsuz etkileri açısından toplumun ve sağlık hizmetlerinin önemli sorunlarından birisidir. DEHB çocukluk ya da erişkin döneminde sadece hastaları değil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de etkiler. Ergen ve genç erişkinlerde DEHB varlığında sigara ve madde kötüye kullanımı, yasal sorunlar, kötü akran ilişkileri, kendine güven kaybı, okul ve iş başarısında düşüklük ve psikiyatrik hastalıklarla birliktelik gözlenir.

İstatisitiksel çalışmalar DEHB’nin yaygın bir bozukluk olduğunu göstermiştir. Erişkinlerde bozukluk %0,1 oranında gözükmekte ve bu da tedavi gereksinimi olan ama tedavi edilmeyen büyük bir hasta grubu olduğunu göstermektedir. Eldeki veriler DEHB’nin erişkin dönemde düşünüldüğünden yüksek oranlarda görüldüğünü ve erişkinlerde yol açtığı etki ve sonuçların oldukça kötü olduğunu göstermektedir

BELİRTİLER:

Çocuklarda tanı koydurucu belirtiler:

• Dikkati toplama güçlüğü
• Dinleyememe, takip edememe, organize olamama, önemli eşyaları kaybetme.
• Ev ödevlerine karşı isteksizlik, ödevlerinin çok uzun sürmesi,
• Başladıkları işleri bitirememeleri, basit ve dikkatsizce hatalar yapmaları,
• Dürtüsellik fiziksel olarak tehlikeli etkinliklere girişme,
• Sınıfta konuşma, sırasını bekleyememe,
• Diğerlerinin konuşmalarının ya da oyunlarının arasına girme,
• Arkadaşlarla, anne babayla ve öğretmenlerle tartışmalar,
• Arkadaşlar tarafından reddedilme ve fiziksel kavgalara neden olma,
• Aşırı hareketlilik,
• Duygusal dalgalanmalar,
• Diğer insanların gereksinimlerine duyarsız, rahatsız edici olma ilk akla gelen sayılabilecek belirtilerdir.

Erişkinlerde ise yaşam boyu güçlüklere yol açan bu hastalığın çocukluktaki belirtilerin erişkin dönemdeki eşdeğerleri yani belirti göçü mevcuttur. Erişkinlerin çoğu bozukluğun sonuçları ile yaşam boyu uğraşırlar. Erişkin dönemde belirtilerin devamını sorgulayan çalışmalarda sıklıkla bir düzelme olduğu ve ergenlik döneminde önce hiperaktivite, sonra dürtüsellik belirtilerinde azalma gözlendiği saptanmıştır. Erişkin dönemde:

• Dikkat eksikliği yüksek oranda devam eder. Dikkat süresinin kısalığı DEHB’nin en önemli parçasıdır. Daha az önemli işlerin dikkatlerini dağıtarak önlerine çıktığından ve önemli işlerini tamamlayamadıklarından yakınırlar.
• Aynı yaştaki arkadaşlarına göre belirgin işlev sorunları,
• Duygudurum değişikleri,
• Hangi görevin daha önemli olduğuna karar vermede güçlük,
• Önemli eşya ve önemli belgeleri kaybetme, posta, önemli evraklar ve faturaları düzenleme ve takip etmede güçlük,
• Kolayca sıkılma, okuma ve kâğıt işlerinde dikkati toplayamama,
• Kaytarma eğiliminde olma, sıkıcı gelen, ilgilerini çekmeyen işlerden kaçınma,
• İşyerinde yavaş ve verimsiz çalışma, dürtüsel kararlar verme,
• Kötü zaman yönetimi, organizasyon ve planlama da güçlük belirtileri gösterme,
• Yerinde duramama, huzursuzluk, kıvranmak, oturamama, sırasını bekleyememe,
• Sessiz etkinliklere sakince katılamama, çok konuşma, soru bitmeden cevabı yapıştırma, başkalarının sözünü kesme veya araya girme,
• Hızlı araba kullanma ve belki de kazalara karışma,
• Yeni bir iş bulmadan aniden işini bırakma, ilişkilerini kolayca bitirme,
• Okul ve iş performansında kapasitesinin altına düşük düzeyde eğitim alma,
• Parasını kötü yönetme, ev işlerini organize edememe,
• Sigara içme, madde kötüye kullanımı.
• Evlilik sorunları ve boşanma erişkin tip DEHB da en sık görülen belirtilerdir.

TANI:

Nöropsikolojik testler yukarıda belirtileri taşıyan kişilerde tanı için kullanılır. Klinik olarak erişkin tip DEHB düşünülen vakalarda uygulanan bu testlerde aynı yönde bulgular mevcut ise tanı doğrulanmış olur. Bunun haricinde kullanılabilecek laboratuar ve görüntüleme teknikleri yoktur.

SONUÇ:

DEHB yaşama, kişiler arası ilişkilere, okul ve iş dünyasına yansıyan çeşitli olumsuz etkileri bakımından toplumun ve sağlık hizmetlerinin önemli sorunlarından birisidir. Bozukluk sadece hastaları değil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de içeren geniş bir kitleyi etkiler. Bu nedenle DEHB’nin çocuklukta olduğu gibi erişkin yaşamda da fark edilmesi, tanılandırılabilmesi ve uygun bütüncül tedavi yaklaşımlarına ulaşabilmesi hem bireysel sağlık hem de toplum sağlığı bakımından önemlidir. Bu nedenle ergenlikten genç erişkin döneme geçen olguların erişkin psikiyatristlerine devam etmeleri, daha önce tedavi görmemiş ancak yukarıda ifade edilen yakınmaları olan kişilerin değerlendirilmelerinin uygun olacağı düşünülmektedir.