Antibiyotik Kullanırken Dikkat

Dahiliye Uzmanı Dr. Ali ZÜBERİ Hangi durumlarda antibiyotik kullanmak gerekir? Antibiyotikler bakterileri öldürmeye veya üremelerini durdurmaya etkili ilaçlardır. Bu nedenle sadece bakterilerin neden olduğu hastalıklarda kullanılır.

Yani kış aylarında sıkça rastlanılan nezle, grip gibi virüslerin neden olduğu hastalıklarda kullanılmaz. Kullanılsa da işe yaramaz. Bunun yanında vücutta normalde bulunması gereken bakterileri de öldürerek, vücut savunmasını zayıflatır ve fırsatçı olabilecek başka bakterilerin gelip hastalık yapmasına zemin hazırlar.

• Antibiyotik kullanımında en sık yapılan hatalar nelerdir?

Antibiyotik asla kişinin doktor reçetesi olmadan eczaneden alıp kullanabileceği bir ilaç değildir. Doktor önerisi ile kullanılıyorsa önerildiği dozlarda ve sürede kullanılamalıdır. “Daha önce bana iyi gelmişti, aynısından alayım” gibi bir yaklaşım son derece yanlıştır. Üstelik bu yaklaşım daha sonrasında doktorun tanı koymasını zorlaştırır. Tek bir tablet bile idrar yolu enfeksiyona neden olan bakterinin kültürde üremesine engel olur ve enfeksiyonun etkeni saptanmadan yapılan tedavi gereksiz ve uzun süreli antibiyotik kullanıma yol açar.

• Antibiyotik kullanırken nelere dikkat etmek gerekir?

Antibiyotiklerle alerjiler sık karşılaşılan sorunlardır bu nedenle kişinin eğer daha önce kullandığı bir antibiyotikle bu tip bir alerjisi olmuşsa mutlaka doktoruna bildirmelidir. Aynı şekilde tedavi sırasında alerji veya başka yan etkiler oluşursa doktoruna danışarak kesmesi veya başka bir ilaçla devam etmesidir doğru olan. Doktor önerisiyle başlanan antibiyotikler kullanılırken önceden günün hangi saatlerinde alacağı, aç veya tok olup olmayacağı, ne kadar süre kullanacağı, yan etki olursa ne yapması gerektiğini iyice öğrenmelidir. Hasta, günde bir taneden fazla alıyorsa doz aralıklarına dikkat etmelidir, örneğin 8 saat arayla alıyorsa, öğünlerini de ona göre ayarlanmalıdır. Sadece antibiyotikler için değil tüm ilaçlarla geçerli olan bir kural mümkünse ilaç kullanıldığında alkol tüketilmemesidir

• Bilinçsiz antibiyotik kullanımı ne gibi sonuçlar yol açar?

Antibiyotiklerin yanlış ve bilinçsiz kullanımı sadece kullanan kişiyi değil tüm toplumu ilgilendiren sonuçlar doğurur. Bakteriler de yaşamak için bizim onları öldürmek için kullandığımız antibiyotiklere karşı direnç gösterirler ve verilen antibiyotik tamamen etkisiz hale gelir. Bu durumda bazen çok pahalı ve damardan verilmek zorunda kalınan antibiyotikler kullanılmak zorunda kalınır bazense kullanacak tek bir silahımız kalmaz ve çaresiz kalırız. Uzun süreli ve gereksiz antibiyotik kullanımı insanın vücudunda normalde bulunan ve hastalıklara karşı savunma sağlayan bakterilerin ölmesine neden olur. Bu bakterilerin yerine mantarlar, başka hastalık yapıcı bakteriler gelir yerleşir ve hastalığa neden olurlar. Bunun en güzel örneği ağızda oluşan mantar enfeksiyonlarıdır (pamukçuklar). Bir başka örnek bağırsak düzenin bozulması ve ishallerdir. Antibiyotik kullanımına bağlı ishaller bazen çok ciddi boyutlara ulaşabilir.

• Çocuklarda ve hamilelerde kullanım daha tehlikeli sonuçlara yol açabilir mi?

Çocuklar, yaşlılar, gebeler, kronik hastalığı olan kişilerde antibiyotik kullanımı çok daha fazla önem gösteren bir konu. Her antibiyotiği çocuk veya gebe, hatta emziren annede rahatlıkla kullanamazsınız. Bu nedenle özellikle bu gruptaki insanlar kendi kendilerine antibiyotik almamalıdır. Hatta kendilerine antibiyotik yazıldığında mutlaka gebelerde, çocuklarda kullanımının olup olmadığını kontrol etmelidirler. Örneğin bazı antibiyotikler gebelerde bebeğin oluşma sürecinde sorunlar yaratır, düşüklere neden olabilirler. Bazı antibiyotikler çocuklarda dişlerde sararma, büyümeyi durdurma gibi sorunlara neden olabilir. Aynı şekilde yaşlılarda antibiyotikler kullanmakta oldukları başka ilaçlarla etkileşebilirler ve bazı sorunlara neden olabilirler veya böbrek yetersizliği nedeniyle dozunun azaltılması gerekir. Bu nedenle kronik hastalığı olan ve sürekli ilaç kullanan kişilere antibiyotik yazıldığında doktorlarına başka ilaçları olduğunu ve onlarla beraber kullanmanın uygun olup olmayacağını sormaları gerekir.

• Bilinçsiz antibiyotik kullanımı konusunda Türkiye ne durumda?

Ülkemizde gereksiz antibiyotik kullanım oranı %50 civarındadır. Tüm ilaç maliyetlerinin de %21’i antibiyotiklerdir. Avrupa ve Amerika’da bu oranlar çok düşüktür. Reçetesiz ilaç kullanmak ve bilinçsiz olarak her ateşin, burun akıntısının antibiyotikle iyileşeceğini sanmak ülkemizde bu oranları yükseltmektedir. Bununla beraber aynı nedenle dünyanın pek çok ülkesine göre çok daha yüksek oranda dirençli bakterilerle enfeksiyonlar görülmektedir. Bunu düzeltmek için hem tıp çevrelerinin hem de hastaların bilinçlendirilmesi oldukça önemlidir. Antibiyotik kullanırken hem doktorun hem hastanın sorması gereken ilk soru “Gerçekten antibiyotik gerekli mi?”dir. Bu soru gereksiz kullanımı azaltacaktır.